Το δεύτερο μέρος του οδοιπορικού ξεκίνησε από τη γέφυρα της Βελανιδιάς και κατέληξε, μετά από 1,5 περίπου χιλιόμετρο, λίγο μετά από τη γέφυρα της Ναρκίσσου, εκεί που σμίγουν τα νερά του Βαλανάρη και της Πετρέζας. Είδαμε μια φύση που αντιστέκεται, αλλά παράλληλα είδαμε την αδιαφορία και την απαξίωση στην οποία οδηγούν οι τοπικές αρχές το Ρέμα, ώστε όποια παρέμβαση και να κάνουν, αυτή να γίνει αποδεκτή χωρίς αντιδράσεις.
Ο Τόπος, ο Χρόνος κι εμείς
Ανεβαίνοντας λοιπόν, κόντρα στο ρεύμα. Στα δεξιά μας, η Διασταύρωση και ο θόρυβος της Μαραθώνος και της Φλέμινγκ στο βάθος, ήδη πολύ αδυνατισμένος από την απόσταση και τον ήχο της ροής του νερού. Στα αριστερά, τα τελευταία σπίτια απ’ τα Περιβολάκια δίνουν τη θέση τους σε αδόμητο ελεύθερο πεδίο, όπου σαν κακό όνειρο μοιάζει ακόμα η χάραξη της Αττικής Οδού, αν και το νοητό βέλος της ήδη διαπερνά τα χωράφια. Προς το παρόν, οι ελιές και τα πεύκα μπορούν να λιάζονται ήσυχα γύρω απ’ τους χωματόδρομους – Μακεδονίας κι Αμπελώνα.
Εδώ το ποτάμι συστρέφεται και κατά τόπους φαρδαίνει, οριοθετώντας με το απότομο τόξο του την έξοδο από την πόλη της Ραφήνας, τόξο που ούτε λίγο ούτε πολύ ανέκαθεν καθόριζε άλλωστε την πορεία των εκάστοτε γειτονικών οδών. Το 1836, πριν η Ραφήνα γίνει Ραφήνα κι οι Ραφηνιώτες γίνουν Ραφηνιώτες, ο περιηγητής Finley σημείωνε λακωνικά: «Αφήνουμε πίσω το Πικέρμι και κατηφορίζουμε την όχθη του ποταμού...». Βέβαια με τα χρόνια, η μορφή του χώρου άλλαξε ριζικά, τόσο που οι περισσότεροι να μην υποψιάζονται καν την ύπαρξη του ρέματος εδώ, καθώς διασχίζουν καθημερινά τη Μαραθώνος.
Άλλωστε, χρειαστήκαμε 2 ώρες για να διατρέξουμε με τα πόδια την αντίστοιχη διαδρομή λίγων λεπτών με το αυτοκίνητο. Αυτό λέει κάτι για την πολυπλοκότητα αυτού του μικρόκοσμου, που με όλη την ομορφιά και τα προβλήματά του θα συνεχίσει να παραμένει άγνωστος.
Για όποιον αποφασίσει να επισκεφτεί το ποτάμι της Ραφήνας, στην τελική του διαδρομή και μετά τη συμβολή των δύο κύριων κλάδων του, του ποταμιού της Πετρέζας με τον Βαλανάρη ποταμό, στο ύψος της γέφυρας Ναρκίσσου, η συμβουλή μας είναι να προετοιμάσει τον εαυτό του για να δοκιμαστεί μεταξύ ισχυρών και ακραία αντίθετων συναισθημάτων. Ο επισκέπτης του ποταμού γίνεται κοινωνός της εκπληκτικής Φύσης του πιο ιδιαίτερου ενδιαιτήματος της ανατολικής Αττικής, αλλά και μάρτυρας της ανθρώπινης ύβρεως προς το αιώνιο και το όμορφο. Φυσικοί σχηματισμοί από γήινες μορφές από πέτρα και χώμα, στεφανωμένες από συχνά πυκνότατη βλάστηση (δρύες, πλατάνια, ιτιές, λυγαριές, αγιοκλήματα, κληματσίδες, καλαμιώνες κλπ) εναλλάσσονται στην πορεία του νερού. Αυτό είναι και το αιώνιο, το όμορφο. Αυτή είναι η εικόνα της ζωής που δέσποζε πριν τον άνθρωπο.
Δυστυχώς, όμως, η δεσποτεία του ανθρώπου στο τμήμα αυτό του ποταμού, δίνει το φρικτό της παρόν σε αρκετά σημεία. Σε σημεία παρένθετα στην ομορφιά και τη ζωή. Σημεία που ενώ πλαισιώνονται από τον φυσικό πλούτο του ποταμού, στο κέντρο τους εντοπίζεται η φρίκη του παγωμένου τσιμέντου, των απορριφθέντων αδρανών, του σκουριασμένου σίδερου και της αποσύνθεσης των ανθρώπινων προϊόντων και υποπροϊόντων. Όλα αυτά μαρτυρούν την κατάληψη και κατοίκηση ενός ευλογημένου τόπου από ένα παρείσακτο είδος. Από ένα είδος που ήρθε να επιβάλει τον δικό του νόμο και να εξορίσει όσα η ίδια η Φύση όρισε να ζουν εδώ.
Είδαμε απορρίψεις μπαζών σε μεγάλη κλίμακα στα πιο ωραία σημεία του ρέματος, εκεί που το ρέμα ανοίγει και σχηματίζει μια όμορφη ακροποταμιά. Εκεί που θα μπορούσε να είναι ένας υπέροχος τόπος εκδρομής, τώρα βρίσκεται ένας σωρός από μπάζα.
Είδαμε σωλήνες άντλησης νερού και απορρίψεις σκουπιδιών.
Είδαμε έντονα σημάδια ευτροφισμού, μην αφήνοντας καμία αμφιβολία για το πού καταλήγουν τα λύματα από τα δεκάδες αυθαίρετα παραρεμάτια κτίσματα.
Τσιμέντο και πρωτοβουλίες
Εδώ η ανθρώπινη παρέμβαση αγγίζει τα όρια της ανοησίας αλλά και της ύβρεως μαζί.
Είδαμε σπίτια, άλλα κατοικημένα και άλλα ερημωμένα, να έχουν χτιστεί δίπλα στο ρέμα. Μερικά, μάλιστα, έχουν τον εξωτερικό τους τοίχο ως προέκταση του πρανούς της κοίτης.
Είδαμε τσιμεντένια τοιχία ύψους πολλών μέτρων που σε περίπτωση μεγάλης ροής νερού λειτουργούν ως τέλειοι ανακλαστήρες στέλνοντας το νερό με μεγάλη δύναμη απέναντι. Ένα από αυτά μάλιστα είναι χτισμένο όχι στα όρια του ρέματος, αλλά μέσα κυριολεκτικά σε αυτό, αναγκάζοντας το νερό να φτιάξει στο σημείο αυτό δύο κλάδους, ο ένας από τους οποίους έριξε τελικά το κτίσμα για την προστασία του οποίου προοριζόταν το τοιχίο. Η δε ανάκλαση του νερού πάνω στο τοιχίο αυτό, συνετέλεσε και στο γκρέμισμα του απέναντι σπιτιού, το οποίο αυτή τη στιγμή χάσκει κυριολεκτικά πάνω από το ρέμα, δίνοντας μια απόκοσμη εικόνα και κάνοντάς μας να απορούμε για μια φορά ακόμη για το μέγεθος της ανθρώπινης ανοησίας.
Αποτίμηση και συνέχεια
Κλείσαμε το μελαγχολικό μας οδοιπορικό στη συμβολή των δύο κλάδων του Μεγάλου Ρέματος, σχεδόν πιεζόμενοι να μη συνεχίσουμε στο επόμενο τμήμα την ίδια μέρα, λόγω των εικόνων που ξέραμε πως μας περίμεναν. Εικόνες σκληρές και απαράδεκτες, ενδεικτικές έλλειψης πολιτισμού και στοιχειώδους ευαισθησίας για έναν τόπο που μας δίνει τα πάντα και εμείς του ανταποδίδουμε μόνο ρύπανση, τσιμέντα και καταστροφή.
Στο Γ' μέρος θα επισκεφθούμε τον κλάδο της Πετρέζας. Ετοιμαστείτε για τα δύσκολα.
Άγρια Φύση Ραφήνας-Πικερμίου
Άγρια Φύση Ραφήνας-Πικερμίου
